صنعت خمیر و کاغذ روسیه در سال 2021 حدود 6 میلیون تن خمیر و محصولات کاغذی صادر کرد که نزدیک به 40 درصد از این صادرات به بازار چین بود (شکل 1). با نگاهی عمیق به ساختار محصول صادراتی روسیه و صنعت خمیر و کاغذ این کشور، خمیرکاغذ همچنان بر سبد صادراتی محصولات کاغذی این کشور حاکم است (شکل 2). همان‌طور که قبلاً ذکر شد بخش عمده‌ای از این خمیرکاغذ صادراتی به بازار آسیا و اقیانوسیه و عمدتاً چین، حمل می‌شود (شکل 3).
شکل 1: مقاصد صادرات کاغذ و خمیر روسیه در سال 2021
از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در اواخر فوریه، اروپا (دومین شریک تجاری بزرگ روسیه) به تأسی از ناتو، تحریم‌های قابل‌توجهی را بر محصولات روسیه اعمال کرد. با گسترش این تحریم‌ها، تجارت محصولات جنگلی بین روسیه و جهان غرب و صنعت خمیر و کاغذ با وقفه مواجه شده است.
شکل 2: ساختار محصول صادراتی روسیه در سال 2021
شکل 3: ترندهای موجود در صادرات کاغذ و خمیرکاغذ روسیه (2016-2021)
موضع منفعل چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، نسبت به جنگ روسیه و اوکراین فرصت تجاری متمایزی را بین دو کشور ایجاد کرده است. چین اکنون قادر است از منابع طبیعی روسیه با قیمتی رقابتی و جهانی بهره‌مند شود و در مقابل، تقاضای روسیه برای مواد خام برای تولید خمیر و کاغذ، به‌ویژه مواد شیمیایی، می‌تواند در زنجیره تأمین چین وارد شود.
شکل 4 زیرمجموعه‌ای از کلاس‌های هزینه روسیه در صنعت خمیر و کاغذ در سال 2021 را نشان می‌دهد. با تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها، به نظر می‌رسد که روسیه از نظر فیبر و انرژی خودکفا است، اگرچه مواد شیمیایی بزرگ‌ترین بخش زنجیره تأمین است که تحت‌تأثیر تحریم‌ها قرار گرفته است. برای مثال کمیرا، بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده محصولات شیمیایی مرتبط با کاغذ در کشور فنلاند، اعلام کرد که فروش و تحویل مواد شیمیایی به روسیه را تا اطلاع ثانوی متوقف خواهد کرد. بر اساس تحقیقات ما، مواد شیمیایی سفیدکننده در انبارهای برخی از تولیدکنندگان کاغذ روسی رو به اتمام است و اکثر کارخانه‌های تولیدکننده خمیرکاغذ BSKP به‌عنوان جایگزین به USKP روی آورده‌اند.
شکل 4: متوسط هزینه برای صنعت خمیرکاغذ و کاغذ در روسیه
بازسازی کل زنجیره تأمین صنعت خمیر و کاغذ روسیه از چین
در شرایطی که کشورهای غربی تحریم‌های متعددی را علیه روسیه اعمال کرده‌اند، دو کشور پرجمعیت – چین و هند – استراتژی مشخصی در مواجه و یا تعامل با روسیه و غرب به کار نبرده‌اند. هر دو اقتصاد چین و هند با کمبود فیبر و انرژی مواجه هستند و توافق اخیر انرژی بین روسیه و هند، استراتژی انرژی این کشور را در موضع بهتری قرار داده است.
چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازار مصرف جهان، توجه ویژه‌ای به صنعت زیرساخت دارد. بخش صنعت خمیر و کاغذ چین در بخش‌های مربوط به فراوری خمیر و کاغذ بسیار خودکفا است. این خودکفایی بیشتر مرهون شرکت‌هایی با مسئولیت محدود متعلق به سرمایه‌گذار خارجی (WFOE) و یا شرکت‌های مشارکتی (JV) است. موانع فناورانه بین تأمین‌کنندگان چینی در مقابل تأمین‌کنندگان غربی بسیار کم شده است این امر باعث شده تا تأمین‌کنندگان چینی بتوانند به طور بالقوه تقاضا در صنعت کاغذ روسیه را برآورده کنند.
بااین‌حال، مانع اصلی فعالان صنعت خمیر و کاغذ، تأمین‌کنندگان مواد شیمیایی و قطعات یدکی چینی، چالش فناوری نیست، بلکه مهارت‌های نرم برای تجارت بین‌المللی است که به هزینه سرمایه، مهارت‌های تجارت بین‌المللی، حمایت از مؤسسات مالی و از همه مهم‌تر منابع انسانی مرتبط است. همه اینها موانع کلیدی هستند که جهانی‌شدن تأمین‌کنندگان چینی را کند کرده‌اند. شکل 5 مدل سنتی اوپسالا در بین‌المللی‌سازی کسب‌وکار را نشان می‌دهد، و اکثر تأمین‌کنندگان چینی هنوز در مرحله 1 وضعیت “صادرات پراکنده” یا در مرز مرحله 1 و 2 “نمایندگان مستقل” هستند. درحالی‌که تأمین‌کنندگان بزرگ غربی در صنعت خمیرکاغذ و کاغذ، مانند Kemira، Albany، و Solenis، در مرحله 4 زیرمجموعه تولید و فروش خارجی مشغول به فعالیت هستند.
عوامل فوق نشان می‌دهند که پنجره نیمه‌باز بازسازی و برآورده کردن تقاضای روسیه برای مواد اولیه صنعت کاغذ ممکن است فرصتی کلیدی برای تأمین‌کنندگان چینی باشد تا به مرحله 2 و حتی مرحله 3 پیش بروند. درحالی‌که تا “بازسازی زنجیره تأمین” ممکن است راه طولانی‌ای در پیش باشد. ژئوپلیتیک و پویایی‌های سیاسی جهانی فاکتورهای کلیدی‌ای هستند که کارآفرینان چینی باید در طول فرایند جهانی‌شدن در نظر بگیرند.
با تشکر از مقاله خوبتون. درسته که زنجیره تامین به خاطر جنگ روسیه و اوکراین دچار اختلال شده اما به نظرم باید یه جنبه دیگه رو هم نگاه کرد و اون تاثیرات میان مدت و بلند مدت این جنگ بر زنجیره تامینه.
جناب جمشیدی
درود
با شما کاملا موافقیم. قطعا هر نوع اختلال در زنجیره تامین ابعاد متفاوتی دارد ما در این نوشتار فقط به بررسی یک جنبه آن پرداختیم. حتما در مقالات آتی موارد دیگر رو هم بررسی می کنین.